Dış Ticaret ve BlockChain

Ticaret Bakanlığının dış ticaret işlemlerini Blockchain
(Blokzincir) protokolü üzerinden gerçekleştirme planı, kamu
adına çok önemli bir başlangıç ancak uzun vadeli düşünülmesi
gereken bir süreç

“İhracat ve ithalat işlemlerinin blokzincir teknolojisiyle hiç olmadığı kadar hızlı
gerçekleşmesini sağlayacak yeni bir sistem üzerinde çalışmalarımıza başladık.” Bir pazar günü mahmurluğunda, paylaşımların hızla yukarıdan aşağıya aktığı Twitter ekranımda bu cümleyi görünce bir anda “N’oluyor yaa?” şaşkınlığıyla tüm akışı durdurdum ve Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın konuyla ilgili açıklamalarının yer aldığı haber linkine tıkladım. Haberde Sayın Pekcan’ın Bakanlığın bu kapsamda Blockchain Türkiye Platformu ile bir işbirliği
protokolu imzalayacakları açıklaması da yer alıyordu. Yapılan bu kısa bilgilendirmenin ardından kafamda beliren soruların önemli bir kısmı ise, birkaç gün sonra yapılan imza töreni öncesinde Bakanlığın Davranışsal Kamu Politikaları ve Yeni Nesil Teknolojiler Daire Başkanı Emin Torunoğlu’nun BloombergHT kanalına yaptığı açıklamalarla yanıt buldu.

Sayın Torunoğlu söz konusu açıklamalarında “Alıcı, satıcı, Türkiye gümrük idaresi, karşı ülkenin gümrük idaresi gibi çok fazla parti olduğunu, bu partilerin de birbirleri ile güven sorunları bulunduğunu vurgulamış ve söz konusu partiler tarafından güven amaçlı üretilen belgelerin elektronik ortamda ya da kağıt olarak paylaşıldığını ve bu yüzden inanılmaz bir verimsizliğin söz konusu olduğunun da altını çizerek bu bağlamda Ticaret Bakanlığı olarak blokzincirin dış ticaret işlemlerinde çok büyük bir katma değer oluşturacağını ön gördüklerini ve bu yüzden de bu konudaki girişimlerine hızlı bir şekilde başladıklarını” ifade etmiş.

Tüm bu açıklama silsilesinden anladığım Ticaret Bakanlığı, problem olarak belirlediği “dış ticaret işleyişini verimli hale getirme” planı çerçevesinde, “ithalat-ihracat işlemlerini Blockchain protokolü üzerinden gerçekleştirmek” gibi bir çözümü benimsemiş ve bu yolda da hızla somut adımlar atmak niyetinde. Kişisel olarak bu çabayı çok önemli bulduğumu ve bu çözümün hayata geçmesi durumunda sadece dış ticaret değil tüm kamu için de çok önemli açılım ve dönüşümlere yol açacağı kanaatinde olduğumu belirteyim. Tabii bu yolda önemli gördüğüm bir kaç hususu da, naçizane öneriler olarak ortaya koymak isterim.

Öncelikle, Blockchain veya Blokzincir konusundaki en temel problem, insan kaynağı. İnsan kaynağı derken benim gibi işin genel yapısıyla ilgili konuşanlardan bol miktarda var Kastettiğim ise, bunun altyapısını yani yazılım mimarisini tasarlayacak ve yazılımını geliştirecek olanlar. Kişisel olarak bunların mutlaka yurtiçi insan kaynağımızla yapılmasını arzu ediyorum ama öte yandan bu yetkinlikte çok az insanımızın olduğunu (sektörün çok içinde biri olarak) da biliyorum. Yine de bakanlığın bu
konuda öncü bir rol oynayarak üniversitelerin (ve hatta meslek liselerinin) ilgili bölümlerinde bu konularla ilgili ilk aşamada eğitmen, hemen sonrasında ise Blokzincir geliştiricileri yetiştirilmesi için bir acil eylem planı başlatmasının elzem olduğu kanaatindeyim. Bu yapılırsa, ülkemizdeki Blokzincir ekosisteminin de ilk tohumları atılmış olur ve bu tohumlar ekosistemin genç beyinleri sayesinde süratle tüm sektörlere sirayet eder. Aksi takdirde, yurtdışı kaynaklar yoluyla tedarik edilecek bir Blokzincir işleyişinin ülkemize uzun vadeli katkısı az olur.

Bir diğer önemli konu ise, Blokzincir kavramının (Sayın Torunoğlu’nun söyleşisinde de isabetle tespit ettiği gibi) partiler arasındaki güven sorununu arada merkezi bir güven kurumu/kurumları olmaksızın çözdüğü ve bu bağlamda gayrimerkezileştirici bir işleyiş olarak uzun vadede hem ülkeler arası hem de ülke içi kurumlar arası birçok bürokratik aracıyı (insanı) ortadan kaldıracağı gerçeği. 21. Yüzyılın Dijital Dönüşüm sürecinde kaçınılmaz olan
bu gerçeğin yönünde insanı iş sürecinin içinde değil tasarımında, gelişiminde kullanacak seviyeye çekecek adımları atmayıp bu tip teknolojik sıçramalarda insan unsuru verimsiz biçimde sürecin içinde tutulmakta ısrar edilirse, maksat hasıl olmaz. Aksi durumda ise, ülkemizin çağ sıçraması yapacağından hiç kuşkum yok.

Son olarak, Blokzincir şeklinde başlayan hemen her işleyişin içinde para ilişkisini de düşünmekte fayda var. Özellikle dış ticaret gibi bir alanda (Türkiye’nin komşu ülkelerle kendi para birimleri üzerinden de ithalat-ihracat yapmak istediğini göz önüne alarak) Blokzincir üzerinden yapılacak alım-satım mutabakatlarının bir token veya kriptoparaya evrilebileceğini
şimdiden yol haritasında öngörmek de, bence gerekli.

Kamu adına çok önemli bir adım ancak uzun vadeli ve çok boyutlu düşünülmesi gereken bir süreç, uzun ince bir yol…