Risk Nedir
Risk
Risk sözcüğünün İngilizceye 17. Yüzyılda girdiği sanılmaktadır. Ünlü sosyolog Giddens’a göre denizcilikte kayalıklara doğru gitmek anlamında kullanılan bir terim olarak kullanılmaya başlamıştır. Bu sözcük eski İtalyancada cesaret etmek anlamında kullanılmıştır.
Risk karşısında bireyler harekete geçerek kararlar almaktadırlar. Risk almak pek çok beklenmeyen sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Risk bir anlamda başarının temel ilkesi olarak da algılanabilmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta risk ve belirsizlik kavramlarının birbirine eşdeğer olmadıklarıdır. Belirsizlik içine riski de alabilecek şekilde daha geniş bir kavramdır. Halbuki riskin neden olabileceği sonuçların etkileri ölçülebilir. Sitkin ve Pablo risk kavramının karar alma süreçlerinin bir analizi olduğunu vurgulamaktadırlar.
Risk beklenen bir sonuçtan olumlu veya olumsuz sapma anlamına gelmektedir. Bu durum özellikle her türlü yatırım kararları için söylenebilir. Finans teorisine göre yatırımcılar beklenen getiri oranını dikkate alarak yatırım yaparlar. Ama bekledikleri getiri oranından daha yüksek ya da daha düşük getiri elde edebilirler. Dolayısıyla yatırımların getirisinin beklenen getiri oranına göre ne kadar sapabileceği önceden tahmin edilebilir. Bu sapmanın ölçüsü istatistikteki standart sapma kavramı ile ifade edilir. Günlük finans değişiyle bu sapmanın adı volatilitedir.
Günkük hayatımızda bizim riskten anladığımız daha çok beklenen getiriden olumsuz yönde oluşan sapmalardır. Bu olumsuz bakış korumacı anlayışa neden olmuş bu da bir çok risk yönetim tekniklerinin gelişmesini sağlamıştır. Bu tekniklerden bir tanesi de Riske Maruz Değer yaklaşımıdır (RMD – VaR).
Ölçülemeyen belirsizlikler “bilinen bilinenler” ve “bilinen bilinmeyenler” olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bilenen bilinenlere senaryo oluşturulabilir ancak etkileri ölçümlenemez. Bilinen bilinmeyenler ise “siyah kuğular” olarak adlandırılır.
Riskleri çeşitli açılardan sınıflandırabiliriz. Bir sınıflandırmaya göre riskler sistematik risk ve sistematik olmayan risk olmak üzere ikiye ayrılabilir. Sistematik risk herhangi bir yatırım aracıyla veya onun ihraççısıyla doğrudan ilgisi olmayıp finansal piyasalarda oluşan genel dalgalanmalardır. Sharpe’ın finansal varlık fiyatlama modelinde (FVFM – CAPM) sistematik riskin ölçüsü beta katsayısıdır. Sistematik risk yurt içi ekonomik ve/veya siyasal gelişmeler ile küresel düzeydeki ekonomik gelişmeler ve uluslararası siyası gelişmelerin sonucu oluşabilir.
Sistematik olmayan risk doğrudan ilgili yatırım aracı ya da onun ihraççısıyla ilgilidir. Alfa katsayısı olarak da adlandırılabilir.
Bir başka sınıflandırmaya göre risk, likidite riski, piyasa riski, kredi riski ve operasyonel risk olarak da tanımlanabilir.
Bir de belirli bir noktadan başlayarak giderek genele yayılan bir türü daha vardır. Bu risk türü sistemik risk olarak adlandırılır. Bir kişinin yükümlüğünü yerine getirememesi nedeni ile diğer taraflarında birbirlerine olan yükümlülüklerini yerine getirememelerinden dolayı tüm sistemin olumsuz etkilenmesi sistemik riske bir örnek olarak verilebilir.